Yozgat’ın Yenifakılı ilçesinde tüvana Kırgız Türkleri, belediyenin verdiği destekle kurdukları ‘Kırgız Kültür Çarşı’nda halı yapı geleneğini sürdürüyor. 37 yıl geçmiş Türkiye’da göç fail Kırgızlar, besi hayvanlarının dip bacaklarında mevcut dört yüzlü kemikler ile oynadıkları ‘aşırma oyunu’ geleneğini da hala yaşatıyor.
Afganistan’ın Pamir Yaylası’ndan 37 yıl önce kafile ederek Van’ın Erciş ilçesi Ulupamir köyüne yerleşen Kırgız Türklerinden tıpkısı kısmı, 2018 yılında Yozgat’ın Yenifakılı ilçesine kafile etti. Yenifakılı ilçesindeki 32 ailenin fertleri bir yandan üretim yaparak geçimlerini sağlamaya çalışırlarken tıpkısı yandan birlikte geleneklerini yaşatmak için çekişme veriyor.
Yenifakılı Belediyesi’nin verdiği destek ile Yenifakılı Kırgız Türkleri Ekin ve Yardımlaşma Derneği öncülüğünde hazırlanan proje kapsamında; terzilik, at eyeri, mesh ayakkabı, halı nesiç kabil ürünlerin üretilmesi ve içtimai faaliyetlerin yapılabilmesi amacıyla ‘Kırgız Kültür Çarşısı’ kuruldu. Tesisteki halı tezgahlarında dokumacılık geleneği sürdürülmeye çalışılırken canlı kızlara yönelik tekstil kursu açıldı. İlçede cıvıl cıvıl Kırgız Türkleri, oluşturdukları alanda, besi hayvanlarının üst bacaklarında mevcut dört yüzlü kemikler ile oynadıkları ‘araklama oyunu’ geleneğini sürdürüp spor yapıyor.
“HEM ÖĞRETİP HEM ÜRETİYORUZ”
Yenifakılı Kırgızlar Toplumsal Teavün Derneği Başkanı Gencekul Timur, “Yenifakılı’de eğleşme etmekteyiz. Burada 35 Kırgız karı Türkiye’ye giriş yaptık. Burada şu dakika halı kursumuzda hem üretime yardım keşfetmek hem lokal çarkıt halılarımızı gençlerimize öğreterek üretime ve eş bütçesine destek için bu halı kursunu işlemekteyiz. Şu an 10 tezgahımız var, 30 parça kapasitemiz var. Umum Eğitim ve dernek olarak kolektif ruh başlattık” dedi.
Yenifakılı Umum Eğitim Merkezi’nde görevli mahirane müzakereci Hatice Bildirici da “Kusurumuzda yün halı yapıyoruz, Isparta halısı yapıyoruz, gelir kaynağı olsun diye niteleyerek öğretiyoruz. Türk dokumacılığını hayata geçiriyoruz. Dirimsel kaynağı yerine hem üretimde bulunuyorlar hem dahi halı öğreniyorlar. Özel şirketler bize rastgele şeyini gerçekleştirme ediliyor, el emeklerini veriyor” diye konuştu.
AŞIK OYUNU GELENEĞİ SÜRDÜRÜLÜYOR
Kırgız Türkleri arasında iri sargı gören aşırtı oyunu, besi hayvanlarının diz kısmında bulunan dört yüze cemaat kare şeklinde kemikle oynanıyor. Tarihi tıpkısı Türk oyunu olan kova oyununda aşırma kemikleri, yere çizilen bire bir dairenin ortasına diziliyor. Henüz sonra oyuncular, içine kurşun dolgulu, ‘enek’ adını verdikleri, kocabaş hayvanların diz kısmından çıkardıkları kemiklerle rakibin daire içine bıraktığı kemikleri maksat alarak atış yapıyor. Aşıklardan benzeri yahut birkaçını daire dışına çıkarmaya çalışan atıcılar, daireden hariç çıkan aşıkların sahibi oluyor. Hariç çıkaramama yahut ıska mürur durumunda ise baziçe sırası farklı oyuncuya geçiyor.
“BİZİM ESKİ ATALARIMIZIN, BABALARIMIZIN OYNADIĞI OYUN”
Atalarından kalma oyunu Yozgat’ın Yenifakılı ilçesinde dahi sürdürmeye çalıştıklarına aksan eden Gencekul Timur, şunları söyledi:
“Burada kova oyunu oynanıyor. Bizim atalarımızın, babalarımızın oynadığı baziçe. Bir Vakitler çekişme taktiği kendisine kullanıyorlarmış. Ondan sonraları silah falanca buluş olduktan bilahare bunu baziçe şekline çevirmişler. Bu, ayrımsız futbol takımı gibi, futbol maçı kadar iki mızıka şeklinde oynanıyor ve 9 soy oynama şekli vardır. Bunu oynayan şahıslar, vücuduyla, vücudunun seçme tarafı akıntı ettiği amacıyla spor yapmış oluyorlar. Kültürümüzü bitmeme ettiriyoruz. Yani oynama şeklimizi bitmeme ettiriyoruz. Bunlar, kemiklerden oluyor. Aynı zamanda bezek eşyası olarak arabalara, evlere bezek namına hediye şeklinde bile istihsal yapılıyor. Bire Bir zamanda baziçe şeklinde de oynanıyor yani.”
