Bilim insanlarınca Yıldız Anadolu Kırık Hattı’nın İsmetpaşa segmentinde planlı çalışmayla, antrparantez devam fail “satıh akması”nın nedenleri araştırılıyor.
Kırık hattının İsmetpaşa segmentinde Bolu’nun Gerede ile Çankırı’nın Kurşunlu ilçeleri arasındaki tahminî 60 kilometrelik fasıl, İstanbul Beceri Üniversitesi Yer Bilimi Mühendisliği Bölümü Akademisyen Prof. Dr. Ziyadin Çakırdoğan, Şans Beceri Üniversitesi araştırma görevlisi Alpay Özdemir, Çankırı Karatekin Üniversitesi öğretim görevlisi Recep Tayyib İrgüren ile Almanya ve Fransa’dan mevrut bili insanlarının katılımıyla 6 yabanlık kol eliyle inceleniyor.
Prof. Dr. Çakırdoğan, AA muhabirine, İsmetpaşa segmentinin 1943-1944 yıllarında 7’nin üzerinde büyüklüğe ehil iki depremle kırıldığını söyledi.
Depremlerde milyarlarca tonluk kayaların yerinden oynadığını, bire bir nevi yerin dengesinin bozulduğunu belirten Çakırdoğan, “Bunun dengelenmesi üzere zaman geçmesi gerekiyor. Depremlerden sonraları dengeye yerleşme çalışması, vadi kabuğunda hareketlere illet oluyor. Bunları hassas ölçüm işleyen cihazlarla ölçebiliyoruz. Buradan gelen sinyaller toplanıyor ve santimetrenin altında hassasiyetle, bulunduğu noktanın kayıp kaymadığını, kayıyorsa ne tarafa, ne miktarda kaydığını ölçebiliyoruz. 20’ye andıran istasyonun ölçümlerine baktığımızda dahi pespaye 1943-1944 depreminin etkisinin halen sürdüğünü, kaymaya bitmeme ettiğini görüyoruz.” dedi.
Bölgede yaşanan kaymanın hissedilebilir düzeyde olmadığını dile getiren Çakır, “Projede fayın bu bölümünde Fransız ve Alman araştırma kurumlarıyla çalışıyoruz. Elde edilen sonuçları alay malay değerlendiriyoruz, çözümleme ediyoruz ve fayın davranışını daha mebzul anlamaya çalışıyoruz.” diyerek konuştu.
Depremin bir anda olup bitmediğini, öncesinde yüklenme, erke birikimi bulunduğunu vurgulayan Çakırdoğan, şöyle bitmeme etti:
“Deprem takkadak bunun boşaltılması var amma topu topu değil, bir kısmı. Hareket sonrasında de devam ediyor, dengeleme hareketi var. Bu ayrımsız döngü, sonraları esasen yüklemeye giriyor, hareket oluşuyor, yer sarsıntısı sonrası muvazene ve esasen. Bu döngü Kuzey Rum Fayı’nın bu kesiminde yaklaşık 250-300 yıl sürüyor. Yani 300 yılda tıpkı şişman zelzele oluyor. Yani 300 yıl geçmesi gerekiyor bu fayın 7’nin üzerinde bir sarsıntı üretmesi amacıyla. Bu kaymanın etrafa verdiği ufak birlikte olsa benzeri gerilme var. Onu adisyon ediyoruz. Nasıl başlıyor, hangi çabucacık devam ediyor, hangi büyüklüğünde sürüyor, bunlar elan çok bilinen şeyler değil. Bunlar çok andıran zamana büyüklüğünde ölçülmüş, gözlemlenmiş şeyler değildi. Dolayısıyla cemi yerine anlamıyoruz, hangi tetikliyor? Çünkü gürpedek başlıyor, kaymaya bitmeme ediyor, yırtılma kabil gidiyor ve duruyor. Bunu hangi tetikliyor, mevsimlik tartı var mı, hangi hızda oluyor, hangi kadar derinliğe gidiyor? Zımnında isimsiz bir nice şey var. Bunu anlamaya çalışıyoruz.”
“Satıh akması” fay hattının tamamında gözlenmeyen eşsiz olaylardan biri
Çakırdoğan, incelenen bölgenin Yıldız Anadolu Fayı’nın hususi tıpkısı kısmı olduğuna dikkati çekerek, şöyle konuştu:
“Kuzey Küçük Asya Fay Hattı’nın tamamında gözlenmeyen nadir olaylardan biri burada akım ediyor. Buna ‘satıh akması’ diyoruz. Fay normalde yapışıktır, 300 sene üstüne birikir ve kırılır ama fayın bu kısmı halen yüzeyde kaymaya bitmeme ediyor. 1939-1942 depremi var, bunlarda hakeza ayrımsız husus söz konusu değil. Dengeleme falan münteha, fay kitlenmiş ama burada halen kayıyor, yılda 2 santime andıran az daha kayıyor. Bunun bittabi meydana geldiğini, daim mi dönüş çevrim mi kaydığını derk etmek için bu ölçümleri yapıyoruz. Aslında buna ‘korkulu akıntı’ diyoruz. Anlamaya çalıştığımız, nazik depremlerden geçmiş böyle bu şekilde analog tıpkı sakil cereyan oluyor. Larp kırılmıyor, öncesinde tedbir safhası oluyor, bu tedarik safhasında de zelzele üretmeksizin ayrımsız kayma meydana geliyor ve ondan sonraları şırakkadak kırılıyor. Buradaki kısık kayma hareketini anlarsak depremden esbak oluşan kaymayı birlikte anlayabiliriz.”
“Kuzey Rum Fay Hattı’nda deprem tehlikesinin olduğu tek meydan Marmara diyebiliriz”
İncelenen bölgede balaban bire bir deprem tehlikesi bulunmadığını vurgulayan Çakırdoğan, şunları kaydetti:
“Yıldız Rum Fay Hattı süresince sarsıntı tehlikesinin olduğu bir tane düzlük Marmara diyebiliriz. Marmara Denizi’nde herkesin bildiği kabil bire bir yer sarsıntısı bekliyoruz. Tarihî depremlere bakıyoruz. 1939’de başlıyor Erzincan’dahi kırılmaya, 1942, 1943, 1944, 1957, 1967, 1999 depremleri geliyor Marmara’ya kadar. Arasında kırılmayan benzeri ittifak var, oradan biliyoruz. Tafsilatlı zamandır hareket olmayan ayrımsız kayran. İki tarafı şikeste, orası dahi kırılacak. en son 1700’lü yıllarda kırıldığı düşünülüyor, zımnında orada 250 seneyi esbak durumda. O yüzden, ‘Marmara Denizi’nde hareket olacak, risk var.’ diyoruz. Yoksa bazı ölçümler, gözlemler, hesap yapıp ‘Burada deprem olacak.’ demiyoruz. Onu kimesne söyleyemiyor zaten. Depremleri önceden sezmek bahis konusu değil. Fay üzerindeki depremler, yakındaki depremler, fayın ne kadar aceleci kaydığı kabilinden ölçümlerden sonraları zelzele olasılığı veriliyor.”
